Кыргыз Республикасынын Шайлоо

жана референдум өткөрүү боюнча

борбордук комиссиясынын

2015-жылдын 28-июлундагы

№ 87 токтому менен бекитилген

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону өткөрүүдө эл аралык байкоочулардын ишинин тартиби жөнүндө Жобо

            1. Жалпы жоболор

            2. Эл аралык байкоочуларды чакыруу тартиби

            3. Эл аралык байкоочуларды аккредитациялоо тартиби

            4. Эл аралык байкоочулардын ыйгарым укуктары жана ишинин тартиби

1. Жалпы жоболор 

1.1. “Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону өткөрүүдө эл аралык байкоочулардын ишинин тартиби жөнүндө” ушул Жобо (мындан ары – Жобо) Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону өткөрүүдө байкоочулар тобунун курамында жеке, ошондой эле шайлоону байкоо боюнча эл аралык миссиянын курамында байкоону жүзөгө ашыруучу эл аралык байкоочулардын статусун, ыйгарым укуктарын жана ишинин тартибин аныктайт.

1.2. Ушул Жобо Кыргыз Республикасынын Конституциясынын, “Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын, Кыргыз Республикасынын башка мыйзамдарынын жана ченемдик укуктук актыларынын, Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринин, эл аралык шайлоо стандарттары жаатында эл аралык укуктун жалпыга таанылган принциптеринин жана ченемдеринин негизинде иштелип чыкты.

1.3. Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган жана чет өлкөлүк же эл аралык уюмдун атынан чыккан, Кыргыз Республикасындагы шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө байкоо жүргүзүүнү жүзөгө ашыруу укугуна ээ болгон адам Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипке ылайык эл аралык байкоочу болуп саналат.

1.4. Чет мамлекеттин мамлекеттик органы же эл аралык байкоону жүзөгө ашыруу мүмкүн болгон укук жөндөмдүүлүк көлөмү бар чет өлкөлүк коммерциялык эмес уюм чет өлкөлүк уюм болуп саналат.

1.5. “Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдери жөнүндө” Кыргыз Республикасынын 2014-жылдын 24-апрелиндеги № 64 Мыйзамына ылайык (Кыргыз Республикасынын 2015-жылдын 9-июнундагы № 126 Мыйзамынын редакциясында) эл аралык уюм тиешелүү эл аралык келишимди түзүү жолу менен түзүлгөн мамлекеттер аралык, өкмөттөр аралык уюмду билдирет. Эл аралык коомдук бирикмелер эл аралык уюмдар болуп саналбайт жана ушундан улам эл аралык байкоочуларды дайындоого жана жиберүүгө ыйгарым укуксуз.

1.6. Чет өлкөлүк же эл аралык уюмдар (алардын бөлүмдөрү же бюро) катталышы жана Кыргыз Республикасынын аймагында болушу мүмкүн.

2. Эл аралык байкоочуларды чакыруу тартиби

2.1. Эл аралык байкоочулар Кыргыз Республикасынын аймагына кирүүгө мыйзамда белгиленген тартипте уруксат алышат жана тийиштүү чакыруусу жана ушул Жобонун 3-беренесинде көрсөтүлгөн документтер болсо, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы (мындан ары - Борбордук шайлоо комиссиясы) тарабынан аккредитацияланат.

2.2. Чакыруу Кыргыз Республикасында шайлоо өткөрүү жөнүндө чечим расмий жарыялангандан кийин Кыргыз Республикасынын Президенти, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши, Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан жиберилиши мүмкүн.

2.3. Чакырууларды жиберүү жөнүндө сунуштар шайлоо мыйзамдары жана шайлоо маселелери боюнча, ошондой эле адам укуктарын коргоо жаатында адистешкен эл аралык жана улуттук коммерциялык эмес уюмдар тарабынан берилиши мүмкүн.

2.4. Борбордук шайлоо комиссиясы чакырууларды чет өлкөлөрдүн борбордук шайлоо органдарына, ошондой эле шайлоо мыйзамдары жана шайлоо маселелери боюнча адистешкен эл аралык уюмдарга жиберет.

3. Эл аралык байкоочуларды аккредитациялоо тартиби

3.1. Кыргыз Республикасынын Президентинен, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнөн, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинен чакыруу алган чет өлкөлүк жана эл аралык уюмдар аккредитациялоо үчүн Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министрлигине эл аралык байкоочу катары аккредитациялоого арызын, өз өкүлдөрүнүн тизмелерин, ошондой эле инсандыгын ырастаган документтеринин көчүрмөлөрүн тапшырышат.

3.2. Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министрлиги аккредитациялоо үчүн келип түшкөн документтерди текшергенден кийин, аларды Борбордук шайлоо комиссиясына өткөрүп берет.

3.3. Борбордук шайлоо комиссиясынан чакыруу алышкан чет өлкөлүк жана эл аралык уюмдар аккредитациялоо үчүн эл аралык байкоочу катары аккредитациялоого арызын, өз өкүлдөрүнүн тизмелерин, ошондой эле инсандыгын ырастаган документтеринин көчүрмөлөрүн түздөн-түз Борбордук шайлоо комиссиясына тапшырышат.

3.4. Чет өлкөлүк жана эл аралык уюмдардын өкүлдөрү Борбордук шайлоо комиссиясынын токтому менен аккредитацияланат.

3.5. Борбордук шайлоо комиссиясы аккредитацияланган адамга эл аралык байкоочунун белгиленген үлгүдөгү ырастамасын берет же болбосо аккредитациялоодон жүйөлүү баш тартат.

3.6. Ырастама эл аралык байкоочуга ушул бөлүмдүн 3.8-пунктунда көрсөтүлгөн мезгилдеги өз ишин жүзөгө ашырууга укук берет.

3.7. Эл аралык байкоочуларды аккредитациялоо добуш берүү күнүнө 30 күн калганда башталат жана шайлоо күнүнө 3 күн калганда бүтөт.

3.8. Эл аралык байкоочунун ыйгарым укуктарынын мөөнөтү Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан аккредитацияланган күндөн тартып башталат жана шайлоонун натыйжалары расмий жарыяланган күнү аяктайт.

3.9. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын жана  шайлоодогу эл аралык (чет өлкөлүк) байкоочулардын ырастамасынын жана арызынын үлгүсүн Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан бекитилет.

3.10. Борбордук шайлоо комиссиясы эл аралык байкоочунун аккредитациясын төмөнкү учурда чакырып алууга укуктуу:

- байкоочунун жиберген чет өлкөлүк же эл аралык уюмдун байкоону жүзөгө ашырууга укук жөндөмдүүлүгү болбогондо;

- ушул Жободо белгиленген документтерди бербегенде же болбосо аларды толук эмес же анык эмес маалыматтар менен бергенде;

- эгерде чет өлкөлүк, эл аралык уюмдун уставдык максаттары же Кыргыз Республикасынын аймагына келүүсүнүн жана ишинин максаттары Кыргыз Республикасынын Конституциясына жана мыйзамдарына карама-каршы келсе же эгемендүүлүккө, коопсуздукка, аймактык бүтүндүккө жана улуттук кызыкчылыктарга коркунуч келтирсе;

- эгерде мурда Кыргыз Республикасынын Конституциясын жана мыйзамдарын, эл аралык укуктук актыларды же байкоонун эл аралык принциптерин одоно бузганына байланыштуу эл аралык байкоочу аккредитациясынан ажыратылган болсо.

4. Эл аралык байкоочулардын ыйгарым укуктары жана ишинин тартиби

4.1. Эл аралык байкоочулардын иши Кыргыз Республикасынын шайлоо мыйзамдары менен жөнгө салынат.

4.2. Эл аралык байкоочунун ишин материалдык, финансылык жактан камсыз кылуу байкоочуну жиберген тараптын каражаттарынын эсебинен же байкочунун өзүнүн каражаттарынын эсебинен жүргүзүлөт.

4.3. Эл аралык байкоочу Кыргыз Республикасынын бардык деңгээлдеги шайлоо комиссияларында жана мамлекеттик бийлик органдарында, башка мамлекеттик органдарда, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында болгондо, Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан берилген эл аралык байкоочунун ырастамасын жана анын инсандыгын тастыктаган документин алып жүрүүгө жана аны шайлоону уюштуруучулардын талабы боюнча көрсөтүүгө милдеттүү.

4.4. Эл аралык байкоочулар төмөнкүлөргө милдеттүү:

- Кыргыз Республикасынын Конституциясын жана мыйзамдарын, “Көзкаранды эмес Мамлекеттердин Шериктештигине катышуучу-мамлекеттердеги демократиялык шайлоо, шайлоо укуктары менен эркиндиктеринин стандарттары жөнүндө конвенциянын” жоболорун, башка эл аралык документтерди сактоого;

- өз милдеттерин саясий бейтараптык, калыстык, Кыргыз Республикасынын эгемендүүлүгүн сыйлоо, шайлоо органдарына, мамлекеттик жана башка органдарга, кызмат адамдарына, шайлоонун катышуучуларына карата кандайдыр бир артыкчылык көрсөтүүдөн же баа берүүдөн баш тартуу принциптерин жетекчиликке алуу менен аткарууга;

- шайлоонун бардык этаптарында, анын ичинде добуш берүүдөн кийин процесске кийлигишпөөгө;

- өзүнүн бардык корутундуларын байкоо жүргүзүүсүнө жана фактылай материалдарга негиздөөгө;

- добуш берүү аяктаганга чейин өзүнүн байкоолоруна байланыштуу кандай болбосун баасын, сын-пикирлерин жана сунуштамаларын жалпыга маалымдоо каражаттарынын жана коомчулуктун өкүлдөрүнө айтуудан карманууга.

4.5. Эл аралык байкоочулар төмөнкүлөргө укуктуу:

1) шайлоону даярдоо жана өткөрүү жөнүндө өз пикирин көпчүлүк алдында баяндоого;

2) басма сөз-жыйындарын өткөрүүгө жана жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнө кайрылууга;

3) шайлоочулардын добуш берүүлөрүнүн жашыруундуулугун бузбастан фото-, көрмө тартууну, укма жазууну жүзөгө ашырууга;

4) өзүнүн статусу, фамилиясы, аты-жөнү, ал атынан чыккан уюмдун аталышы белгиленген, шайлоо алдындагы үгүт белгилерин камтыбаган төш белги тагынып жүрүүгө;

5) кандай гана болбосун деңгээлдеги шайлоо комиссиясынын курамдарын түзүүгө байкоо жүргүзүүнү жүзөгө ашырууга;

6) шайлоочулардын тизмелерин түзүүнүн жүрүшүнө байкоо жүргүзүүнү жүзөгө ашырууга;

7) шайлоочуларды эсепке алуунун жүрүшүнө байкоо жүргүзүүнү жүзөгө ашырууга;

8) шайлоону маалыматтык камсыз кылууга байкоо жүргүзүүнү жүзөгө ашырууга;

9) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык башка аракеттерди жүзөгө ашырууга.

Эл аралык байкоочулар шайлоочулар, талапкерлердин тизмесинен киргизилген талапкерлер, саясий партиялар, шайлоонун башка катышуучулары менен жолугушууга; шайлоо комиссияларынын жыйналыштарына катышууга жана шайлоо документтери менен таанышууга, шайлоо участкаларында болууга, добуш берүүнүн, анын ичинде техникалык каражаттарды пайдалануу менен, добуштарды саноону жана шайлоонун жыйынтыктарын жана натыйжаларын белгилөөнү байкоого, арыздарды жана даттанууларды кароонун натыйжалары менен таанышууга, документтердин көчүрмөлөрүн алууга, шайлоонун натыйжалары боюнча кортунду берүүгө укуктуу.

4.6. Ушул Жобого ылайык эл аралык байкоочулар өз статусун шайлоону даярдоо жана өткөрүү жүрүшүнө байкоо жүргүзүү менен байланышпаган ишти жүзөгө ашыруу үчүн пайдаланууга укуксуз.

4.7. Борбордук шайлоо комиссиясы эл аралык байкоочу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын, эл аралык укуктун жалпыга таандык принциптерин жана ченемдерин бузган учурда, ошондой эле эл аралык байкоочунун жазуу жүзүндөгү арызы боюнча эл аралык байкоочунун аккредитациясын чакыртып алууга укуктуу.

4.8. Эл аралык байкоочу Кыргыз Республикасынын аймагында Кыргыз Республикасынын колдоого алуусунда болот. Шайлоо комиссиялары, мамлекеттик бийлик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары өз компетенцияларынын чектеринде ушул Жободо белгиленген алкактарда зарыл көмөк көрсөтө алышат.

4.9. Эл аралык байкоочулардын укуктарын бузган адамдар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.