“Кыргыз Республикасынын Президентин шайлоону дайындоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин 2011-жылдын    30-июнундагы № 916-V токтому менен  Кыргыз Республикасынын Президентин шайлоо 2011-жылдын 30-октябрына–жекшембиге дайындалган.

Шайлоо – бул жарандардын эркин билдирүү аркылуу мамлекеттик бийлик органдарын түзүү жана шайланган кызмат адамына ыйгарым укуктарды берүү ыкмасы. Эл өкүлдөрүн тандоонун натыйжалуу механизмин түзүү үчүн зарыл инструмент төмөнкүлөр болуп саналат: Кыргыз Республикасынын Конституциясы, “Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча шайлоо комиссиялары жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамы (мындан ары - Шайлоо комиссиялары жөнүндө мыйзам) жана “Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамы (мындан ары – Шайлоо жөнүндө конституциялык Мыйзам), алардын негизинде алгачкы жолу мамлекет башчысын алдыдагы шайлоо жүргүзүлөт.

Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 106-беренесине ылайык Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы (мындан ары – Борбордук шайлоо комиссиясы)  Кыргыз Республикасынын  Президентин шайлоону даярдоону жана өткөрүүнү камсыз кылат. Шайлоо комиссиялары жөнүндө Мыйзамдын 3-беренесине ылайык Борбордук шайлоо комиссиясынын иш-аракетинин негизги кепилдиктеринин бири көз каранды эместик принциби болуп саналат: шайлоо комиссияларынын иш-аракетине мамлекеттик органдар жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, коммерциялык эмес уюмдар , анын ичинде саясий партиялар, башка юридикалык жана жеке жактар тарабынан кийлигишүүгө жол берилбейт. Мыйзамдын талаптарын аткарбаган учурда күнөөлүү жактар мыйзамга ылайык жоопкерчилик тартат.

2011-жылдын 30-сентябрында Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши пленардык жыйынында “Кыргыз Республикасынын Президентине талапкерлер Н.Тюлеевге, Т.Бакир уулуна, Т.Уметалиевага, С.Дыйкановго, Т.Колубаевге, А.Абышевге, У.Сооданбековго, К.Арабаевге, А.Айтикеевге карата Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын иш-аракеттери жөнүндө” маселени караган.

Бул маселени кароо Кыргыз Республикасынын Президентинин кызмат ордуна талапкер катары өзүн өзү көрсөтүшкөн Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттары Н.Т.Тюлеев жана Бакир уулу Турсунбай тарабынан демилге кылынган. Муну менен  Н.Т.Тюлеев жана Бакир уулу Турсунбай Шайлоолор жөнүндө конституциялык Мыйзамдын 21-беренесинин 2 жана 3-бөлүктөрүнүн нормаларын бузушкан, ал нормаларга ылайык көрсөтүүгө же шайланууга көмөктөшүүчү иш жүргүзүү үчүн өзүнүн кызматтык абалынын артыкчылыктарын пайдаланууга тыюу салынат.

Ошону менен бирге эле Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши алдыдагы шайлоону даярдоонун жана өткөрүүнүн жүрүшүндө “административдик ресурс” деп аталуучу ыкманы колдонууну четтетүүгө багытталган “Кыргыз Республикасынын Президентин шайлоону эркин, адилет жана ачык-айкын өткөрүүнү камсыздоо боюнча чаралар жөнүндө” 2011-жылдын 29-сентябрдагы токтомун кабыл алган.

Борбордук шайлоо комиссиясы өз иш-аракетин мыйзамдуулук принцибинде жүргүзөт, мамлекеттик башка органдар, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши да өз иш-аракеттерин так ошол сыяктуу эле ишке ашырууга милдеттүү.

Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 62-беренесине ылайык Кыргыз Республикасынын Президенти болуп мамлекеттик тилди билген Кыргыз Республикасынын жараны шайлана алат; Президенттикке талапкер болуп шайлоочулардын кеминде 30 миң кол тамгасын чогулткан адам катталышы мүмкүн. Президенттин кызмат ордуна талапкердин мамлекеттик тилди билишин аныктоо жана Президенттин кызмат ордуна талапкерди аныктоо тартиби жана шарттары шайлоолор жөнүндө конституциялык Мыйзамдын 51 жана 52-беренелерине ылайык бекемделген.

Борбордук шайлоо комиссиясы Кыргыз Республикасынын Президентине талапкерлер А.Айтикеевди, У.Сооданбековду, А.Абышевди, К.Арабаевди, С.К.Дыйкановду, Т.Ж.Уметалиеваны, Н.Тюлеевди, Т.Бакир уулун, Т.Колубаевди колдоого жарактуу кол тамгалардын санынын жетишпегендигине байланыштуу каттоодон баш тарткандыгын белгилейбиз.

Көрсөтүлгөн адамдар  доо арыз менен Бишкек шаарынын Биринчи май райондук сотуна кайрылып, анын чечими менен Кыргыз Республикасынын Президентинин кызмат ордуна талапкер кылып аларды каттоодон баш тартуу жөнүндө Борбордук шайлоо комиссиясынын тиешелүү токтомдору жараксыз деп табылган жана жоюлган. Борбордук шайлоо комиссиясы Бишкек шаарынын Биринчи май райондук соту чыгарган чечимдерди негизсиз жана мыйзамсыз деп эсептейт жана аларга Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна даттануу арыздарын берди.

Тилекке каршы, Кыргыз Республикасынын Жогорку Соту Борбордук шайлоо комиссиясынын көзөмөлдүк даттанууларын карап чыгып, Биринчи май райондук сотунун судьяларынын жогоруда көрсөтүлгөн чечимдерин күчүндө калтырган, мында биринчи инстанциядагы соттун эки чечимин өзгөрткөн.

Кыргыз Республикасынын Президентинин кызмат ордуна жогоруда көрсөтүлгөн талапкерлер соттордун чечимин туура эмес түшүнүп, каалаганды чындык катары кабыл алышып, Кыргыз Республикасынын Конституциясынын жана мыйзамдарынын талаптарына кол шилтешүүдө, ал тургай коомчулукту жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын атайлап жаңылыштыкка түртүшүүдө, массалык митингдер жана Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө кылмыш иштерин козголушу мүмкүн экендиги менен коркутуп, Борбордук шайлоо комиссиясына болуп көрбөгөндөй кысым жасашууда, комиссияны мыйзамдарды бузуу менен аларды Кыргыз Республикасынын Президентинин кызмат ордуна талапкерликке каттатууга умтулушууда.

Мында алар Борбордук шайлоо комиссиясын соттордун чечимин, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Сотунун чечимин аткарбай жатат деп күнөөлөшүүдө. Ушуга байланыштуу Борбордук шайлоо комиссиясы Бишкек шаарынын Биринчи май райондук сотуна судьялардын чечимдерин түшүндүрүп берүү жөнүндө өтүнүч менен кайрылган. Сот 2011 – жылдын 2- октябрында Борбордук шайлоо комиссиясынын токтомдорун жараксыз  жана жокко чыгарылды деген түшүндүрмө берген. Соттордун чечимдери борбордук шайлоо комиссиясын кандайдыр бир аракеттерди аткарууну милдеттендирбейт. Биринчи май райондук соту Борбордук шайлоо комиссиясы өзүнүн ишин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык так ишке ашыруусун аныктаган.

Жогоруда баяндалгандарды эсепке алуу менен, Борбордук шайлоо комиссиясы мамлекеттик органдарды, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо комиссияларынын иштерине кийлигишүүгө жол бербөөгө чакырат.

Ар кандай  демократиялык өлкөдө бузулгус эреже бар: саясый күрөш колдонуудагы мыйзамдардын алкагында, цивилдүү формаларда оппонеттердин укуктарын сыйлоо менен жүргүзүлүшү керек. Мамлекеттик органдар, Кыргыз Республикасынын Президентинин кызмат ордуна талапкерлер шайлоо кампаниясынын мезгилинде добуш берүү жана добуштарды саноо, ошондой эле шайлоолордун жыйынтыгын чыгаруу мезгилинде өздөрүнүн саясый максатына тынчтык жолу менен, мыйзамдуу, күч колдонбогон ыкмаларды гана пайдаланууга милдеттемелерди алуулары зарыл.

 Акыр аягында ким Кыргыз мамлекетинин башчысы болуп калаарын шайлоочулар гана чече  алышат.

                   Кыргыз Республикасынын Борбордук шайлоо комиссиясы